Russisk kvasidemokrati

Eitt år etter Nemtsov-drapet er opposisjonen i Russland under stadig større press.

**Laurdag var det eitt år** sidan opposisjonspolitikaren Boris Nemtsov blei drepen på open gate rett ved Kreml i Moskva. Med drapet på ein så profilert opposisjonspolitikar på starten av året var stemninga for politisk aktivitet i Russland sett, og fleire innstrammingar følgde. Men trass all motstand er det framleis krefter i Russland som kjemper for demokrati og rettsstat fram mot valet til Dumaen 18. september.

Nemtsov var ein populær politikar som var uavhengig og stod for sine verdiar. I eit korrupt samfunn toppstyrt av medlemmer av det styrande «Sameinte Russland», er dette sjeldan kost. Han trossa systemet direkte, tok opp problematiske spørsmål og blei drepen like før hans kritiske rapport om russiske styrkjer i Ukraina skulle kome ut. Det er blitt gjort arrestasjonar og undersøkingar i saka, men det er framleis tvil om den eigentlege skuldnaren er tatt.Nemtsovs datter:

På mange måtar minna drapet på Nemtsov opposisjonelle aktørar på kva som er innsatsen for opposisjonell verksemd. Samstundes er opposisjonelle i Russland vane med motstand i form av vald, urettmessige rettssaker og fengsling, og held fram arbeidet. Opposisjonspolitikaren Ilja Jasjin lanserte til dømes få dagar før årsdagen ein kritisk rapport om Tsjetsjenias president og Putins nære allierte Ramzan Kadyrov.

Mikal Hem:

Drapet på Nemtsov har skapt ei folkerørsle der det er oppretta uformelle minnesmerke med blomar, lys og bilete over store delar av Russland. Desse blir jamleg øydelagde av nasjonalistar som også har angripe aktivistar som held vakt ved desse minnesmerka, men minnesmerka kjem opp att og aktivistane vender bandasjerte tilbake. Laurdag samla både vanlege folk og opposisjonspolitikarar seg om store minnemarkeringar i mange byar i Russland.

BT mener:

I Moskva stilte styresmaktene med store politistyrkar, men marsjen med dei rundt 20.000 deltakarane gjekk fredeleg for seg. Det same gjorde den i andre delar av landet trass i ymse provokasjonar og åtak. Ein organisator blei lagt inn på sjukehus med ribbeinsbrot etter eit overfall i Tsjeljabinsk fredag kveld, og i Voronezh blei fleire deltakarar, inkludert mindreårige, åtaka med mjøl, egg og «zelenka», ei grønfarga antiseptisk væske som varer i fleire dagar.

Med støtte frå folket finst det også uavhengige politikarar som greier å bli valde inn i maktposisjonar lokalt og regionalt. Eller — dei fanst. To blei fråtekne mandata sine berre i løpet av året som har gått sidan drapet på Nemtsov. Lev Sjlosberg sat i Dumaen i Pskov, og er også redaktør for den uavhengige avisa Pskovskaja Gubernija. Galina Sjirsjina blei vald til ordførar i Petrozavodsk som uavhengig kandidat trass i at guvernøren, motkandidaten og byrådet hovudsakleg bestod av representantar for Sameinte Russland.

Godt lest fra debatt:

Begge braut med uskrivne reglar om korleis ein skal samarbeide om pengebruk og kva for tema ein kan ta opp offentleg. Men saman med ei rekkje politikarar og aktivistar held dei fram med sine aktivitetar fram mot Duma-valet. Medan ei av hovudutfordringane for opposisjonen framleis er manglande koordinasjon blir nøytrale aktørar i sivilsamfunnet utsett for stadig større innstrammingar.

Nye lovendringar og pålegg det siste året gjer det mykje vanskelegare å observere val i Russland. Det er avgrensingar på kor mange observatørar som kan vera i same vallokale, dei må melde frå tre dagar i forkant kor dei vil observere, og gje fullt namn, passinformasjon og adresse for alle observatørar.

Debattant:

Organisasjonar som er på lista over utanlandske agentar får ikkje observere, og dette ekskluderer formelt den mest sentrale val-organisasjonen Golos. Likevel held nettverket stand og frivillige aktivistar observerer val trass sjikane, vald, rettslege klagemål og trugslar om tvungen psykiatrisk undersøking.

Eit teikn på ei intensivering av undertrykkinga av ikkje-statlege organisasjonar fram mot valet er den nylege tvangsoppløysinga av Raftopris-mottakar Agora. Agora er eit nettverk av advokatar som gjev juridisk bistand til ofre for menneskerettsovergrep, inkludert opposisjonspolitikarar, aktivistar og valobservatørar. Den er nok berre den første av fleire.

Medan Sameinte Russland treng Duma-valet for å få formell legitimitet for makta si, treng kreftene som arbeider for reelt demokrati og rettsstat i Russland all støtte dei kan få. Det er viktig at Norge og andre demokrati held på våre demokratiske prinsipp. Me må ikkje fira på sanksjonar og velgrunna kritikk blenda av kvasidemokrati der institusjonane liknar på våre, men innhaldet er noko heilt anna.

Det er framleis lite som tyder på at det er noko velfungerande demokrati i Russland.