Skulen gløymer ikkje holocaust

Dei som ikkje forstår læreplanar, er dømt til å gjenta den same dumme kritikken.

Denne artikkelen er over ett år gammel

Holocaust er ikkje nemnd i den nye skissa til læreplan for samfunnsfag i barne- og ungdomsskulen. Det har fått mange til å reagere. Til Klassekampen seier Ervin Kohn, forstandar i det mosaiske trussamfunn, at det er «en helt utenkelig utelatelse».

Det hadde vore ei skandale, dersom det største brotsverket mot menneska nokon sinne ikkje skal bli tema på skulen. Nazistar marsjerer igjen i gatene våre.

Men slik er det ikkje. Jødeforfølginga vert ikkje utelaten, berre fordi læreplanen ikkje nemner holocaust. I så tilfelle ville denne grufulle hendinga vore gløymd for lenge sidan.

Kritikken kjem av ei misforståing om kva (ei skisse til) ein læreplan er for noko. Her trengst eit kunnskapsløft for synsarar. Læreplanar må setjast på pensum.

Læreplanar er ikkje ei innhaldsliste til lærebøkene. Det er heller ikkje ei detaljert framstilling av korleis faget skal vere. Skissa er overordna og generell.

Læreplanar skal setje nokre overordna mål for kva elevane skal kunne når dei er ferdig med fjerde, sjuande og tiande trinn.

For samfunnsfag på barne- og ungdomsskulen er skissa til læreplan svært kort. Det er mange generelle setningar, og ingen historiske hendingar er nemnd.

Unionsoppløysinga, Stortinget, freden i Westfalen, første verdskrig og EU-kampen er utelaten. Det er òg andre verdskrig og jødeforfølginga.

Men det betyr ikkje at samfunnsfaget i framtida får eit «notidsperspektiv», slik det vert hevda i Klassekampen.

«Elevane skal bli bevisste på korleis vi er historieskapte, men òg historieskapande», står det i skissa.

Det er fine ord. Elevar skal ikkje berre lære historie for å vite kva som har skjedd før. Historiefaget er ikkje berre årstal og hendingar.

Elevane skal evne å setje det inn i ein kontekst, og forstå korleis tidlegare hendingar forma notidas samfunn.

Kritikarane har blitt råka av dette «notidsperspektivet» dei kritiserer. Kritikarane hadde tent på å lese ein læreplan eller to før dei raljerer med den som er på veg no. For det er ikkje noko nytt at holocaust ikkje er nemnd i læreplanar i samfunnsfag, som i den gjeldande læreplanen frå 2013.

I 1997 gjekk eg framleis på barneskulen. I læreplanen som kom det året, var holocaust nemnd berre éin gong. Ikkje i samfunnsfag, men i læreplanen til faget «kristendomskunnskap med religions- og livssynsorientering» (KRL).

Likevel lærde me mykje om holocaust i åra som følgde. Det gjer dagens elevar òg, og sjølv om endå ein læreplan ikkje nemner jødeforfølginga spesifikt vil framtidas elevar òg lære om dette folkemordet.

Det skulle jo berre mangle.

Jødeforfølginga og holocaust har ein naturleg plass i skulen. Og det blir berre meir nødvendig når barneskuleelevane ikkje lenger har besteforeldre som levde under krigen.

Historielærde elevar skal forstå kva som skjedde, og ein skal lure på korleis det kunne skje. For sjølv om holocaust var eit ekstremt tilfelle, er det langt frå det einaste eller siste dømet på at eit folk har blitt forsøkt utrydda.

Kritikken vert difor endå verre når holocaust vert sett opp mot samiske forhold, som er nemnd i den nye skissa.

Alle som har gått på den norske skulen veit kor lite ein faktisk lærer om samisk historie, og om korleis det samiske folket har blitt systematisk diskriminert i Noreg.

Fornorskingspolitikken hadde basis i ein raseteori som sa at samane var underlegne nordmenn. Samane vart klassifisert som tilbakeståande.

Det er rimeleg ufint å bruke samanes plass i læreplanen som ein slags retorisk boksesekk, spesielt når det ikkje er éi einaste historisk hending som vert trekt fram.

Tidlegare læreplanar har òg trekt fram samiske forhold som viktige for norske elevar. I 1997 var «samisk» nemnd 56 gongar i den meir enn 300 sider lange læreplanen for grunnskulen.

Sjølv om samiske forhold har fått mykje plass i læreplanar, har Noregs aggressive samepolitikk fått ganske liten plass i skulekvardagen.

Og det er skulekvardagen som betyr noko. Politikarar, synsarar og andre får lite ut av læreplanar. For det er ikkje dei planane er laga for.