Kva i all verda er ein «hovudstadsfunksjon»?

Ikkje spør kva staten kan gjere for deg. Spør kva funksjon du har for hovudstaden.

Denne artikkelen er over to år gammel

Då han skulle grunngje kvifor ansvaret for Den Nationale Scene og Bergen Filharmoniske Orkester bør flyttast frå staten til fylket, svarte ekspertutvalsleiaren dette:

«Det er ikkje så enkelt å definere kva for institusjonar som er "nasjonale". Derfor har vi valt å skilje mellom institusjonar som har hovudstadsfunksjon, og dei som ikkje har det.»

Mannen som står bak orda, heiter Terje P. Hagen. Han leia eit utval om desentralisering frå stat til fylkeskommunane.

Han er òg professor ved Universitetet i Oslo (UiO).

Det er freistande å spørje: Har UiO ein hovudstadsfunksjon? Medan Universitetet i Bergen ikkje har det? Det må jo vere den naturlege konklusjonen å trekkje, dersom du prøver å følgje logikken til Hagen.

Den er omtrent slik: Viss noko ikkje ligg i Oslo, har det ikkje ein hovudstadsfunksjon; viss det ikkje har ein hovudstadsfunksjon, er det ikkje nasjonalt; og viss det ikkje er nasjonalt, skal det ikkje vere statleg.

Nationaltheatret, som Hagen-utvalet ikkje vil flytte frå staten, har ein openberr hovudstadsfunksjon, nemleg å underhalde dei tilsette i staten. Det same kan seiast om UiO og det nye universitetet «OsloMet», som utdannar borna til byråkratar og politikarar. Og professorane kan skrive utgreiingar for staten.

Ikkje spør kva staten kan gjere for deg. Spør kva funksjon du har for hovudstaden.

Greitt nok, Oslo er Noregs hovudstad. Det nyttar ikkje å protestere. Det er ikkje noko å setje spørsmålsteikn ved. Det er berre sånn det er. Men det betyr ikkje at Oslo er betre eller viktigare enn Tromsø, Halden, Trondheim eller Bergen.

Men det finst noko som tromsøværingar, haldensarar, trønderar og bergensarar faktisk kan spørje om. Kva er eigentleg ein hovudstad?

Det er nemleg ingen naturlov som seier at alt som luktar av stat, må liggje i hovudstaden. I ein svak augneblink valde nokon ein gong at Oslo skulle vere heimen til alt som finst av statlege institusjonar i landet. Dreg du til hovudstaden, kan du gå frå statleg etat til statleg etat, frå Statistisk sentralbyrå til Noregs Bank.

Du kan vitje kvar bit av staten utan at det gjev utslag på skritteljaren.

Kanskje med unnatak av regjeringa og Stortinget, finst det ikkje noko sånt som ein hovudstadsfunksjon. Det finst berre statlege institusjonar. Dei tener innbyggjarane i heile landet. Dei kan i realiteten liggje kor som helst.

Den tyske sentralbanken ligg i Frankfurt, ikkje i hovudstaden Berlin. Det går visstnok greitt i Europas største økonomi.

Sjøfartsdirektoratet ligg i Haugesund, ikkje i Oslo. Det går visst bra, sjølv om direktoratet er statleg og Haugesund ikkje er hovudstad. På ein eller annan imponerande måte er det mogeleg å sitje på Vestlandet og samtidig gjere eit ærleg arbeid for fleire enn berre haugalendingar.

Det mest oppsiktsvekkjande med Hagens utsegn om hovudstadsfunksjon, er at utvalet hans kjem med ei rekke fornuftige framlegg for å desentralisere. Dei vil leggje ned fleire statlege direktorat og gje ansvaret over til fylkeskommunen, til dømes Inkluderings- og mangfoldsdirektoratet. Oppgåvane deira kan vel så gjerne løysast lokalt.

Ein får berre håpe at framlegget ikkje kjem frå ei haldning om at desse oppgåvene ikkje er verdige hovudstaden.

Eigarskapet av DNS må gjerne flyttast til fylkeskommunen, men det er meiningslaust at det ikkje skal gjelde for tilsvarande institusjonar i Oslo.

Bergen er ikkje berre for bergensarar. Folk dreg langt for å sjå ei framsyning på DNS. Skodespelarar kjem frå heile landet for å spele å scenen, og etter nokre år i Bergen, reiser dei til andre stader. Kanskje får dei jobb på Nationaltheatret, så kan dei utøve ein funksjon der.

Ikkje for hovudstaden, men ein funksjon for kulturen i heile landet.

Oslo er ein hovudstad, men det er berre ein fin tittel som fortel turistar kor dei må fly for å finne Slottsparken. Bak glanspapiret er Oslo berre ein by, akkurat som alle andre.

Ein by med nordmenn, akkurat som alle andre byar, tettstader, grender og gardar landet rundt.

Vi unner oslobuarane gode kulturopplevingar, men ingen skal tru at dei har meir krav på teater berre fordi dei har fleire statstilsette enn oss.