Feige politikarar og eit oljedopa folk

Ap-leiar Støre har rett i at regjeringas effektiviseringsreform er feig. Men lykke til med å finne eit betre alternativ.

I fem år har alle statlege etatar fått kutta budsjetta med 0,5 prosent i året. Regjeringa kallar det Avbyråkratiserings- og effektiviseringsreforma (ABE), men som metode for effektivisering er ho blind, dum og feig.

For kutta skjer utan noko vurdering om effektivisering faktisk er mogeleg. Mange stader, som i domstolane, fører reforma berre til at mindre blir gjort og køane veks.

I førre veke gjorde dei statstilsette i LO reforma til ei hovudsak, då dei møttest til den årlege kartellkonferansen på Gol. Ap-leiar Jonas Gahr Støre var der og lova å skrote reforma, viss dei kjem til makta i 2021.

Men han sa lite om å reversere kutta, som til no har kome opp i 10,3 milliardar, ifølgje regjeringa. I Aps alternative budsjett for neste år blir kutta vidareført.

I Politisk kvarter på NRK karakteriserte Støre ABE-kutta som «en feig strategi fordi det sender ikke signal om hva som er viktig og hva som er mindre viktig». Det er omtrent dei same orda som ein anna deltakar på Gol-konferansen, Høgre-mann og NHH-professor Victor Norman, brukar.

Dei har sjølvsagt heilt rett. Politikarar bør prioritere kvar ein bør kutte, styre landet i ei klok retning og stå for konsekvensane. Ostehøvel-kutt har berre ein funksjon: Å sleppe stormen som følgjer når nokon blir peika ut som offer.

Viss nokon lurer på kvifor politikarar vel ei slik feig rute, er det nok å sjå på reaksjonane etter regjeringa sine innstrammingar i støtte til briller og kosmetisk tannregulering i statsbudsjettet. Småpengar i det store biletet, men likevel ein mediestorm.

ABE-kutta gjev òg eit falskt bilete av kuttviljen til Solberg-regjeringa. Dei 10,3 milliardane som reforma har kutta, bleiknar i skuggen av den totale utgiftsveksten i statsbudsjettet. Utgiftene har auka med 212 milliardar kroner sidan Solberg og Jensen tok over. Og då er ikkje auken i pensjonar, trygd og petroleumsutgifter teke med.

Over halvparten av denne utgiftsveksten er betalt ved auka bruk av oljepengar.

Sjølv om regjeringa har fått kritikk for oljepengebruken, er det i tråd med systemet for innfasing av oljepengar som Stortinget er samd om. Handlingsregelen, med andre ord. Oljepengebruken vil difor halde fram med å auke, fordi oljefondet aukar.

Men utgiftene kan fort auke endå meir, om ikkje regjeringane framover held att. Inntektene frå oljesektoren vil venteleg byrje å falle frå 2021–22, medan pensjonar og helseutgifter vil auke i takt med talet på eldre. Alt tyder på at prioriteringane vil tvinge seg fram i åra framover.

Ei raudgrøn regjering vil auke skattane. I Aps alternative statsbudsjett er den samla skatte- og avgiftsveksten på nær ti milliardar. Det vil ikkje halde særleg lenge. Internasjonal skattekonkurranse gjer det vanskeleg å auke skattane særleg meir. Ei raudgrøn regjering vil difor ikkje kome unna ganske harde prioriteringar.

Finansminister Siv Jensen (Frp) meiner Støre fer med tomme ord fordi han ikkje reverserer regjeringas kutt i sitt alternative statsbudsjett. Greitt nok. Men viss Støre klarer å få sin raudgrøne koalisjon med på meir målretta kutt, ville det vere eit solid framsteg.

Det er eit stort «viss». Oljefondet bikka nyleg 10.000 milliardar kroner. Kor enkelt blir det då å seie nei til medisinar og behandlingar som kan gjere liva betre for enkelte, til eldre som ikkje får den hjelp mange meiner vi har råd til å gje dei, til livsviktig rassikring, til flybasar i Nord-Noreg – og så vidare.

Det hjelper truleg lite at knapt noko land i verda brukar meir pengar til velferd for eigne innbyggarar.

Ein gniten Støre vil raskt få ein flaum av media-skjebnar og velorganiserte interessegrupper mot seg. Då blir det heller ikkje så hyggeleg å dra til det årlege treffet på Gol.

Og lenge før han kjem så langt, må han få støtte for kutta i alle partia han truleg blir avhengig av på Stortinget. Eit rekordstort Senterpartiet vil åleine gjere det bortimot umogeleg å bruke eit anna velbrukt regjeringstriks for å kutte utan å få skulda: å gje kommunane mindre pengar enn dei eigentleg treng for å utføre oppgåvene.

Det Støre lovar, er difor stor statsmannskunst. Langt større enn den dagens regjering har vist. Og truleg større enn det som er mogeleg.