Det må hjelpe å rope på hjelp

Erna Solberg har rett i at folk må bli flinkare til å søkje hjelp frå psykiatrien. Men då må ho sørgje for at hjelpeapparatet fungerer.

Etter det tragiske sjølvmordet til Ari Behn, har Noreg starta ein alvorleg samtale om psykisk helse. Det har ikkje mangla på oppmodingar om at folk må søkje hjelp, og endå fleire enn før kan no nummeret til ein hjelpetelefon.

Det er berre bra.

I etterkant av gravferda, oppmoda statsminister Erna Solberg (H) til det same. Ho retta spesielt merksemda på menn.

Altfor mange menn søkjer nemleg ikkje hjelp for å handtere psykisk sjukdom. Den oppmodinga er det lett å dele. Det må nemleg bli like vanleg å gå til legen for psykisk sjukdom som for fysiske plager.

Folk bør søkje hjelp.

Men når ein statsminister ber folk om å bruke hjelpeapparatet meir, er det vanskeleg å ikkje bli litt provosert. For det er ikkje så enkelt at ein berre kan søkje om hjelp, og så får ein det.

Det handlar ikkje berre om at folk synest det er for vanskeleg å ta det viktige steget over til hjelpeapparatet.

Dersom me skal ha ein ærleg samtale om psykisk sjukdom må politikaranes første steg vere å erkjenne at systemet ikkje alltid er klar for å hjelpe.

Psykiatrien er vanskeleg å få oversikt over. Den er rett og slett kaotisk organisert. Altfor mange som har søkt hjelp, skildrar apparatet som ein mur det er vanskeleg å klatre over.

Først må ein til fastlegen. Så må ein vente. Om ein vert vurdert som sjuk nok, vil ein få behandling på ein distriktspsykiatrisk senter (DPS).

Det verkar tilfeldig om ein kjem inn eller ikkje. I 2017 testa analyse- og kvalitetssjef Per Arne Holman ved Lovisenberg sykehus tilvisingspraksisen ved norske DPS. 23 tilvisingar vart sende rundt til åtte ulike helseføretak.

Fagfolka var berre einige i fire av sakene. Eksperimentet kunne godt vore større, men inntrykket er likevel talande: det verkar tilfeldig om folk får hjelp eller ikkje.

Kjem ein gjennom nålauget, kan ein likevel ende opp som ein kasteball mellom ulike tiltak og behandlarar.

Det er både vanskeleg for den som vil bli frisk og frustrerande for dei som arbeider der.

«Halve dagen har gått. Jeg har ikke fått hjulpet noen. Jeg kjenner meg så utilstrekkelig. Hva gjør jeg her?» spør Gunhild Rindal Kulbotten i Tidsskrift for norsk psykologforening. Ho er føretakstillitsvald ved Sykehuset Innlandet.

Då eg sleit med ein depresjon, stoppa det i første ledd.

Etter råd frå ein psykolog, oppsøkte eg legen for å få hjelp til å betre søvnrytmen min. Konsultasjonen varte i berre ti minutt. Med meg ut frå legekontoret, fekk eg ein resept på kvetiapin.

Det vert ofte brukt som sovemiddel, sidan éin bieffekt er å bli søvnig. Men det er eigentleg eit antipsykotisk legemiddel, der effekten på søvn er svært dårleg dokumentert. Bruken av kvetiapin aukar kraftig i Noreg.

Eg skulle aldri fått legemiddelet, for det gjorde alt vanskelegare. Depresjonen vart verre. Opp- og nedturar vart erstatta av ein langvarig nedtur.

Situasjonen er symptomatisk for eit primærhelseteneste i akutt tidsnød. Det er forståeleg at legen vil kome seg gjennom dagen.

Men det er ikkje forståeleg å sende sjuke folk ut døra med ein medisin som gjer vondt verre.

Heldigvis reagerte psykologen med vantru på resepten eg hadde fått. Men det var ein psykolog eg betalte for privat.

Hadde eg følgt systemet, ville eg stått åleine. Då hadde eg kanskje gått på medisinen over lengre tid.

Eg ville stått i kø, i påvente av at ein psykolog var ledig. Sånn skal det ikkje vere.

Møtet med helsevesenet forlenga sjukdomen min. Etter å ha blitt avvist frå DPS utan ein konsultasjon, slutta eg å prøve. Psykiatrien stadfesta dei depressive tankane mine, om at det ikkje var noko vits å søkje hjelp.

Difor vart det med berre nokre få timar hjå den private psykologen.

I mitt tilfelle var det ikkje helsevesenet som gjorde at det gjekk bra. Og andre er både mindre privilegert og sjukare enn det eg var.

Tenk om det offentlege motarbeidde folk med brekte bein like mykje. Det ville ingen akseptert.

Feilen er systemisk, og styresmaktene må tenkje over organiseringa på nytt.

Dette er ikkje ein oppmoding om at det ikkje nyttar å be om hjelp. Det må folk gjere. Men politikarane må forstå kor vanskeleg det er, slik at dei kan gjere noko med problemet.

I dag tar det for lang tid å få hjelp. Når ein først har klart å be om hjelp, må den kome fort. Då trengst det fleire psykologar. Det trengst fleire behandlingsplassar. Og det må bli lettare å kome til.

Det er så enkelt, og så dyrt. For det er ikkje nok at fleire som slit, ber om hjelp. Dei må jo få det òg.