NHO ropar i skogen

Det er ikkje lett å skape kriseforståing i eit folk som er blitt vande med at alt ordnar seg til slutt.

Hans K. Mjelva

Kommentator i BT

Kva gale kan eigentleg skje i Noreg? Igjen og igjen har verda rundt oss vore utsett for kriser utan at så mange har merka noko til det her i landet.

Finanskrisa, som framleis pregar mange av landa i den rike verda, vart berre eit blaff. Oljeprisfallet i 2015 førte rett nok til at 50.000 mista jobbane i oljebransjen, men i store delar av landet merka dei fleste ingenting.

Kvar gong er media blitt fylt opp av djupt urolege økonomar og politikarar. Men vinteren dei varsla kom aldri. Ei lita pause i reallønsveksten var alt.

Så kvifor skal vi tru at det går gale no, berre fordi USA og Kina kranglar om handelspolitikken og børsane fell?

Vel, førebels gjer vi ikkje det. Forventningsbarometeret til Finans-Noreg viser at nordmenn framleis er optimistiske, nesten på høgde med gullåra før oljeprisfallet i 2015.

Men optimismen gjeld først og fremst eigen økonomi. For landets økonomi har forventningane falt til nær null.

NHO kan difor ha ei viss von om å nå fram, om målet med årets første politiske toppmøte er å banke litt hard realisme inn i det norske folket. NHOs årskonferanse, som finn stad i dag, er prega av næringslivets frykt for handelsrestriksjonar.

Noreg er svært avhengig av handel med omverda. Som NHO sjølv passar på å minne om: Utanrikshandel, import og eksport, utgjer 70 prosent av den samla verdiskapinga, BNP.

Normalt har norsk næringsliv lite å frykte frå eigne landsmenn når det gjeld frihandel. Biletet av Noreg som «ein liten, open økonomi», for bruke ein kjend boktittel frå NHH-professor Victor Norman frå 1970-åra, er banka så hardt, ofte og tverrpolitisk fast i det norske ordskiftet at det er blitt ein del av den nasjonale sjølvforståinga.

Det einaste unntaket frå denne idyllen er striden om norsk EF/EU-medlemskap, i 1972 og 1994. For næringslivets del vart den løyst gjennom EØS-avtalen, som i 1994 gjorde Noreg til ein del av EUs indre marknad.

Støtten til EØS-avtalen er rekordstor i folket, over 60 prosent ifølgje ei meiningsmåling Sentio gjorde for Nationen og Klassekampen i november.

Ei forklaring på oppslutninga kan vere handelskrigen USAs president Donald Trump har sett i gang. I ei verd der eit regelstyrt internasjonalt handelssystem står i fare for å bli erstatta av avtalar mellom land, har Noreg svært mykje å tape på å seie opp EØS-avtalen.

Difor minner NHO oss òg om at 75 prosent av norsk eksport går til EU/EØS.

Påminninga, og for så vidt heile konferansen, kan lesast som ei åtvaring til dei som er mot EØS-avtalen. Då først og fremst i LO, der dei som vil seie opp avtalen faktisk kan få resten av den mektige organisasjonen med seg på LO-kongressen i 2021.

Men det er tvilsamt om formaningar frå NHO får dei til å endre kurs. EØS-motstanden har vakse seg sterk i LO mykje på grunn av politikk som NHO har stått i bresjen for.

Frihandels-bodskapen frå Årskonferansen vil kanskje fungere betre til å sementere EØS-støtta i resten av folket, og dermed legge eit indirekte press på LO. Landsorganisasjonen vil neppe vinne fram med ei oppseiing, så lenge eit stort fleirtal i folket er i mot. Heller ikkje i Arbeidarpartiet.

I mange andre land ville ein slik utilslørt hyllest av den globaliserte handelens tidsalder som ein ser på NHOs årskonferanse, vore høgst kontroversiell. Globaliserings-misjonærane har tunge tider.

Dei har seg sjølve å takke. Vinsten frå globaliseringa er i mange land ekstremt skeivfordelt. Finanskrisa, der folket måtte betale og finansfyrstane gjekk fri, forsterka inntrykket av at systemet er rigga. Til fordel for dei rike.

I USA løfta det fram Donald Trump, i Storbritannia eit fleirtal for Brexit. I andre land har det skapt politisk ustabilitet og grobotn for populisme.

Men ikkje i Noreg. Dels fordi vi som råvareleverandør tente stort på framveksten av Kina som industrinasjon på 2000-talet, og dels fordi vinsten av globaliseringa vart langt betre fordelt.

Problemlaust har det likevel ikkje vore. Spesielt frisleppet av arbeidsinnvandring frå EU-land i Aust-Europa har skapt utfordringar med arbeidskriminalitet og press på norske løns- og arbeidsvilkår. Dette er kjernen i EØS-motstanden i LO.

På årskonferansen i fjor var idyllen mellom NHO og LO så blomstrande at det nesten vart litt for mykje av det gode.

I år står ikkje LO-leiar Hans-Christian Gabrielsen på talarlista, utan at ein skal leggje for mykje i det. Programmet legg framleis tung vekt på «den norske modellen», der samarbeidet med LO er noko av kjernen.

Det er ein stor fordel for landet at NHO og LO trekkjer saman. Og akkurat difor får ein vone at nokon på årets konferanse gjer eit forsøk på å sjå baksida av EØS-avtalen. Kanskje kunne NHO og deira medlemmer gjort noko annleis?

I vår tid er det ikkje så dumt å vere litt audmjuk og kompromissviljug. Polarisering er rett og slett «bad for business».

NHO-sjef Ole Erik Almlid ser ut til å ha forstått det. To dagar før konferansen seier han til LO-organet Fri Fagbevegelse at «vi som arbeidsgivere må tåle diskusjonen» om NHO òg har skuld i EØS-konflikten.

Så då skal du sjå at alt ordnar seg til slutt, likevel.