Brexit kan bli blodig

Brexit handlar ikkje berre om økonomi og innvandring. Freden i Nord-Irland står på spel.

Morten Myksvoll

Kommentator i BT

På 90-talet var Nord-Irland synonymt med politisk vald. Konflikten skaka Storbritannia frå slutten av 60-talet og fram til 1998.

Meir enn 3500 menneske vart drepne – over halvparten var sivile. Både Storbritannia og Irland vart jamleg råka av terror, både frå separatistar og frå den britiske staten.

I 1972 vart 14 demonstrantar drepne av britisk politi. Massakren vart kjent som Den blodige søndagen. Åstaden var Derry i Nord-Irland. Der gjekk det òg av ei bilbombe 19. januar i år. Terrorgruppa IRA tok på seg ansvaret.

Konflikten er igjen på dagsorden. Ikkje på grunn av bilbomba i Derry, men fordi ein fryktar fleire. 29. mars går Storbritannia ut av EU, og det kan i verste fall øydeleggje fredsavtalen frå 1998.

Tysdag kveld stemte det britiske parlamentet nei til både «deal» og «no deal». Dei vil altså ikkje ha statsminister Theresa Mays avtale, men dei vil heller ikkje gå ut av EU utan ein avtale.

Det siste er ikkje bindande, og blir ikkje utgangen av EU utsett ser «no deal» ut som det mest sannsynlege utfallet av den snart tre år lange brexit-prosessen.

Voteringa viste at britiske politikarar har sjølvbiletet til ein imperiestat. Realiteten er at dei ligg i den europeiske periferien. Dei kan ikkje berre krevje at EU skal gi dei ein betre avtale.

Føreseieleg nok har EU sagt nei.

Avstemminga i parlamentet viste òg at politikarane ikkje har tatt farane ved brexit seriøst. Det kan snart bli blodig alvor.

Ein av dei mest profilerte brexit-forkjemparane er Jacob Rees-Mogg. Han er mot avtalen May har forhandla fram med EU. Det store ankepunktet hans, er EU-avtalens punkt om Nord-Irland.

Nord-Irland er den einaste regionen i Storbritannia med ei landegrense mot EU. I dag er denne landegrensa usynleg i kvardagen.

Grensa går gjennom gardsbruk, langs vegar og gjennom hus og butikkar. Landsbyar vert delte av grensa utan at nokon legg merke til henne. Akkurat når det gjeld grensesituasjonen, ville det vore lettare å skilje Bergen ut av Noreg, enn å stengje grensa mellom Irland og Nord-Irland.

For å hindre at brexit fører til grensekontroll mellom Irland og Nord-Irland, har May og EU blitt einige om ein sikkerheitsventil som skal sikre ei open grense.

Resultatet vil fungere bra for Irland og Nord-Irland, men ventilen vil bety ei grense i Irskesjøen – mellom Nord-Irland og rest-Storbritannia.

Mange av dei same brexit-forkjemparane fryktar at dette er Nord-Irlands første steg ut av unionen og inn i Irland.

Snart tre år etter folkerøystinga har ingen presentert eit skikkeleg alternativ til Mays sikkerheitsventil i Nord-Irland. Rees-Mogg og hans kumpanar får neppe ei openberring på nokre få veker.

Det er ikkje dei daglege problema med grensekontroll som skaper frykt i Nord-Irland.

Ein viktig grunn til at IRA la ned våpena var at grensa mellom Irland og Nord-Irland skulle vere open. Konsekvensane av ei «hard» grense er difor at grunnlaget for fredsavtalen frå 1998 forsvinn.

Rees-Mogg illustrerer eigentleg poenget best sjølv – om enn noko ufrivillig. I haust sa han at det ikkje vil bli så problematisk å gå ut av EU utan ein avtale. Dersom ein må inspisere folk på grensa til Nord-Irland er det noko som er blitt gjort før, meinte han.

Perioden han refererer til, er då valden var på sitt verste.

Konflikten i Nord-Irland har ei klassisk, religiøs skiljeline som skriv seg mange hundre år tilbake. Dei som støtta den britiske unionen var for det meste protestantar, medan dei som støtta eit samla Irland var for det meste katolikkar.

– Freden i Nord-Irland er den største bragda i britisk politikk dei siste 50 åra, skriv den konservative parlamentarikaren Stephen Crabb på Twitter.

Han påpeiker at den einaste måten å halde fredsavtalen i live på, er å halde den økonomiske forbindelsen mellom Irland og Nord-Irland intakt. EUs indre marknad har vore rammeverket for å få det til.

No risikerer Crabbs kollegaer i underhuset å kaste all den framgangen på båten for å oppnå noko nytt.

Dersom brexit vert viktigare enn freden, er Storbritannia ille ute.