Ei blytung bør på varslarane

Haddy Njies bok om ektemannen Trond Giskes fall flyttar grenser for kva ein kan påstå i ei bok i Noreg.

Denne helga har eg vore med Trond Giske og Haddy Njie i dusjen. Ti gongar. Vi har tassa inn på soverommet og snike oss opp i senga saman. Eg har til og med blitt med på eit frieri i Venezia.

Haddy Njies «Dagbok» sparer ikkje på detaljane. Gjennom 364 sider med matinnkjøp, julepynt og barnehagehenting får vi hennar versjon av Giskes veg ned frå toppen.

Boka er gjeve ut med ektemannens godkjenning, så vi får tru han står bak hovudkritikken ho framfører.

Men sjølv om det er merkeleg intimt å lese side opp og side ned om eksemen til dottera og spyflekkar i barnesetet, er det ikkje dette som er det djupt problematiske med boka.

For denne boka kviler på éin, avgjerande premiss:

Varslarane lyg.

For oss som ikkje var i rommet, er det umogeleg å eigentleg vite. Og som boka viser, er det sannsynlegvis uriktige enkeltopplysningar i bunken av varsel. Det endrar likevel ikkje på det store biletet:

Giske blei valt til nestleiar i eit parti med retningsliner for etisk oppførsel. Dei retningslinene har han brote. Han har sjølv erkjent å ha brote dei i eitt tilfelle. Partiet meiner han har brote dei fleire gongar.

I denne boka er det den klippefaste sambuaren (i dag kona) vi møter. Det er ikkje anna å vente enn at ho stør mannen sin i eitt og alt, og det er på mange måtar rett at denne boka kjem ut.

Det er forståeleg at det må ha blitt opplevd som å stå i ein slags malstraum: Lekkasjar, stadig nye fristar og varsel som dukkar opp i eitt køyr.

Men Njie meiner tydelegvis at partiet skulle hatt ein heilt annan framgangsmåte for å handsame denne saka enn dei reglane Giske sjølv har vore med på å vedta. Det er ein krevjande premiss å godta.

Sjefredaktør i Gyldendal, Cathrine Sandnes, seier til Dagbladet at «vi har gjort vårt ytterste for å ivareta varslerne, og samtidig skrive det som er nødvendig for å forstå Haddy Njies versjon».

Hos Gyldendal er definisjonen av «vårt ytterste for å ivareta varslerne» å gje ut ei bok der dei blir hengt ut som løgnarar utan at dei har fått vite om innhaldet på førehand.

Det uforståelege svaret frå Gyldendal viser kvifor Noreg treng ein Ver varsam-plakat for sakprosa. Forlaga forstår ikkje ofte nok konsekvensen av sine eigne avgjerder.

Gyldendal kan ikkje berre gøyme seg bak at Njie må få kome med «si sanning». Det må ho sjølvsagt få lov til.

Men i denne boka er det til dømes slik at ingen rykte om Trond Giske stemmer, medan stort sett alle rykte om Hadia Tajik gjer det. Den typen ryktespreiing kan ikkje eit seriøst forlag halde seg med.

Det absolutte botnpunktet når boka på side 329. Her skriv Njie om då ho las kronikken til Sunniva Andreassen, eller «Tromsø-varsleren», som ho heiter i boka. Njie fortel om å vere i blodtåka:

«Samtidig klarer jeg ikke å dempe brølet i meg som sier det jeg ikke kan si. Det jeg ikke kan tenke. At dette er helt urimelig. At det som er påført oss, er så mye mer gjennomgripende jævlig enn det hun opplevde den gangen.»

Eg har lese avsnittet mange gongar, men eg blir framleis svimmel av orda. Andreassen får her ansvaret for kva ho har påført av skade på Haddy Njie ved å fortelje om kva Trond Giske har gjort mot henne.

Det er ei så alvorleg skulding at det tek tid å forstå omfanget. Som varslar har du eit ansvar for kva skade du kan påføre han du varslar om ved å seie frå. Ikkje berre mot Giske, men også mot hans nye sambuar.

Korleis kunne varslarane, media, Ap-leiinga og alle andre gjere dette mot henne? Ja, det er forståeleg at denne saka har vore nesten umogeleg å stå i. Men ingen kan la vere å varsle fordi varselet kan vere ein byrde å ta imot.

Haddy Njie har stor makt i Noreg. Når ho lanserer bok, fiksar sjølvsagt NRK plass hos Lindmo til sin populære stjerne. Der kan ho legge fram boka si. Ei bok som slår fast at fire av fem varsel stort sett er løgn.

Giske-saka handlar berre om ein maktkamp. Ikkje om ein mann som har trakassert. Sånn må ein forstå Njie.

Likevel, og sjølv om boka er fleire hundre sider for lang: Eg trur pressefolk har godt av å lese slike bøker.

«Dagbok» er like kaotisk rasande som «Fremmede makter har flyttet inn» av Bahareh Letnes og Per Sandberg. Og det er forståeleg. Det må vere heilt vanvitig å stå i ein sånn storm, og vi journalistar bør reflektere over kva vi er med på når det står på som verst.

Vi gjer dårlege vurderingar, vi slurvar, vi set på trykk opplysningar som ikkje viser seg å stemme. Ja, på vårt verste utviser vi eit etisk nivå som er heilt der nede med «Dagbok» av Haddy Njie.

Med denne boka har Haddy Njie lagt ei blytung bør på skuldrene til varslarane. Og Gyldendal har flytta ei ny grense for kva eit forlag kan setje på trykk av sladder, rykte og uimotsagde påstandar.