I Noreg har me eit godt helsevesen, som leverer svært god og naudsynt behandling til mange pasientar. Likevel er eg bekymra, for det er ei stille krise i spesialisthelsetenesta.

Intensjonen om å levere gode helsetenester til innbyggjarane ser ut til å ha falle ut av sakspapira i iveren etter å spare pengar på statsbudsjettet.

Eskild Hustvedt
Privat

Min eigen arbeidsplass, Haukeland universitetssjukehus (Helse Bergen), går med dryge 50 millionar kroner i underskot til no i år. Det skjer til trass for at me behandlar mange pasientar, og at me har gjort dei tiltaka som var politisk etterlyst for å få ned noko av liggjetida i sjukehuset.

Sistnemnde er òg ironisk nok deler av årsaka til underskotet me no har.

Konsekvensen er at det må sparast endå meir. Det er ei reell redsle for at den kontinuerlege økonomiskmotiverte omstillinga skal gå negativt ut over pasientane. For ikkje å snakke om dei tilsette, som har vist seg å vere heilt utruleg omstillingsdyktige, men som på eit eller anna tidspunkt kjem til å få nok.

Det er påfallande stort fokus på økonomi. Økonomi er viktig, men no overskygger det det meste anna. Eit døme er innkjøp. Medisinsk utstyr er dyrt, og det er sjølvsagt eit poeng å strekke pengane lengst mogeleg. Men mi erfaring er at det sjeldan er snakk om likeverdige alternativ (forutan når det gjeld medikament). Då er ein beint nøydd til å ta omsyn til kvalitet.

Sjølv om ein kan klare seg med eit billigare alternativ, er det ikkje dermed sagt at ein bør. Eg trur eigentleg at dei fleste som arbeider i helsetenesta forstår det, men det ekstreme fokuset på økonomi over alt anna kan føre til at ein gløymer føremålet til utstyret, og berre ser prisen.

Det er ei stor tru på ein slags digital revolusjon, som kanskje ikkje heilt samsvarer med den kvardagen me har i klinikken. Misforstå meg rett, dei nye verktøya me har fått er fantastiske, særleg med tanke på pasientsikkerheit og samhandling. Problemet er at dei ikkje gir dei store tidsinnsparingane ein kanskje skulle tru.

I mitt eige føretak har dei aller fleste postane innført elektronisk kurve. Det har vore fantastisk. Men om ein spør meg om eg no nyttar mindre tid på kurveføring, trur eg heilt ærleg at svaret må bli nei.

Ein har berre endra litt på kva eg gjer til same tid. I staden for å gå gjennom papirkurver, knotar eg no med eit program på PC-en. Det er betre, men eg har mine tvil om me har spart så mykje tid på det.

Det magiske moteordet er «effektivisering». Me skal jobbe smartare, ikkje springe fortare, får me beskjed om. Noko som vel må bety at ein tenkjer at me ikkje har jobba særleg smart fram til no. Me må gjere meir på kortare tid og med mindre ressursbruk. Økonomien er hovudfokus. Kvalitet og omsorg kjem langt nede på lista over prioriteringar.

Eg meiner at det ikkje nødvendigvis er sånn at nye metodar i helsetenesta resulterer i meir effektivitet målt i kroner og øre. Ofte er det noko mykje viktigare – betre effekt av behandlinga – som er resultatet, og i ein del tilfelle ender ein opp med at dette kostar meir.

Det kan òg resultere i eit kortare forløp, men likevel koste meir i form av arbeidstimar for helsepersonell.

Medan Høie er «bekymra» for sjukepleiarmangelen (og gløymer alle mine dyktige kollegaer med anna utdanning), har me fagfolk som får tildelt 16-prosentstillingar i Kommune-Noreg. Korleis kan ein forsvare sånne stillingsprosentar? Var ikkje mangelen på fagpersonell så stor likevel?

I eit land som Norge, kor likestilling og kvinners rettar står høgt, bør ein kunne forvente at ein skal kunne leve av jobben sin, sjølv i såkalla «kvinnedominerte» yrke.

Det er ikkje mogeleg å leve av ein 16 prosent stilling. Majoriteten av desse arbeidsplassane er i tillegg i offentleg sektor, og då er det heilt klart at det er eit politisk ansvar å sikre at desse arbeidstakarane får heile og faste stillingar.

Samstundes har me ein eldreminister som etterlyser ein «tøffare turnus» for sjukepleiarar i eldreomsorgen. Ein vil ha lengre vakter, på 10–12 timar, sjølv om dette resulterer i auka fare for at ein gjer feil. Eller så vil ein at me skal arbeide fleire og oftare helger.

Ein turnusarbeider jobbar både ettermiddag og helg, og svært mange òg på natt. Det gjer me fordi me veit at tenestene må vere tilgjengeleg for pasientane heile døgnet.

Dei same som vil ta frå oss meir av tida til familie og vener enn det me allereie mister, klør seg ofte i hovudet og lurer på kvifor tilsette i helsesektoren går over i andre yrke, eller ikkje orkar å stå i jobb fram til ordinær pensjonsalder.

Eg inviterer dei som ynskjer å forsøkje å ha eit sosialt liv samstundes som dei går tredelt turnus, til å prøve. Kanskje det ville gitt dei innsikt i kvifor me ikkje står i kø for å jobbe endå meir helg.

Den økonomiske ramma er eit politisk ansvar. Direktørane som er tilsett i dei enkelte helseføretaka, driftar etter instruks frå regjering og storting. Ein kjem faktisk ikkje bort frå det, uansett kor mykje ein prøver å organisere seg bort frå ansvaret ved å opprette bedriftsliknande styreformer. Viss me framleis skal ha eit helsevesen for alle, må ein snart satse skikkeleg og auke budsjetta.

Det fortener pasientane våre, og det fortener dei tilsette.